آب و نوشیدن مایعات نقشی مهم و حیاتی در سلامت بدن دارند. تمام پزشکان و کارشناسان حوزه سلامت از این جهت هم‌نظر‌ند، اما اختلاف زمانی پیش می‌آید که باید درباره میزان و نوع نوشیدنی‌ها تصمیم بگیریم.
هرگاه بدن نیاز به آب داشته باشد، مغز با ارسال پیام «احساس تشنگی»، ما را به نوشیدن آب و مایعات ترغیب می‌کند. تشنگی معمولی با سیراب‌شدن برطرف می‌شود، اما چرا گاهی اوقات بیشتر از همیشه احساس تشنگی می‌کنیم؟
کم‌آبی بدن، داروها و غذاهای شور، بخشی از پاسخ‌اند. اما تشنگی مداوم را باید جدی گرفت، چون ممکن است نشانه یک بیماری پنهان باشد. برای آنکه احساس تشنگی طبیعی را از انواع دیگر آن تشخیص دهیم، ابتدا باید دلایل تشنگی را بشناسیم:
دکتر متیو گلدمن، پزشک متخصص خانواده در درمانگاه کلیولند، توضیح می‌دهد که دلایل متعددی می‌تواند برای تشنه‌شدن ناگهانی شما وجود داشته باشد و برخی از آن‌ها را باید جدی گرفت.
علل شایع تشنگی مفرط
دکتر گلدمن می‌گوید: «تشنگی یک مکانیسم دفاعی است.» به‌عبارت‌دیگر، این روشی است که بدنتان به شما اطلاع می‌دهد که سطح مایعات شما نامتعادل شده است.
بدن ما از سلول‌های بسیار ریز تشکیل شده است و هر سلول برای عملکرد صحیح، به مقدار متعادلی مایع - هم در داخل و هم در خارج – نیاز دارد.
دکتر گلدمن توضیح می‌دهد: «زمانی که در خارج از سلول‌ها مایع کمتری نسبت به داخل وجود داشته باشد، برای جبران آن، مایع از هر سلول بیرون کشیده می‌شود. فقدان مایع حاصل از این پدیده، توانایی سلول شما برای انجام عملکردهای اساسی را کاهش می‌دهد.»
او می‌افزاید: «وقتی سلول‌های شما به‌طور طبیعی عمل نمی‌کنند، عملکرد کلی بدن تضعیف می‌شود. خوشبختانه نوشیدن مایعات سلول‌های شما را دوباره پر می‌کند و آن‌ها دوباره عملکرد طبیعی خود را آغاز می‌کنند.»
دلایل معمول برای احساس تشنگی عبارت‌اند از:
کم‌آبی بدن
معمولا به‌دلیل کم‌آبی احساس تشنگی می‌کنید. این حالت می‌تواند ناشی از مسائلی مانند اسهال، استفراغ، تعریق بیش‌ازحد، گرم شدن بیش‌ازحد و فعالیت فیزیکی باشد. کم‌آبی شدید می‌تواند باعث بروز مشکلات جسمی و روانی شود.
دیابت
افزایش ادرار و تشنگی بیش‌ازحد، دو نشانه آشکار از شروع دیابت نوع ۲ محسوب می‌شوند. این‌ها همچنین می‌توانند علائم هایپرگلیسمی باشند؛ وضعیتی که در آن قند یا مولکول‌های گلوکز بیشتر از حد طبیعی در خون شما وجود دارند.
کم‌آبی بدن همچنین می‌تواند نشانه‌ای از وضعیتی باشد که به نام «دیابت بی‌مزه» شناخته می‌شود. وقتی دیابت بی‌مزه دارید، نمی‌توانید آب را در بدنتان نگه دارید و آن را از طریق ادرار از دست می‌دهید.
داروها
برخی از داروها ممکن است عوارض جانبی مانند تشنگی ایجاد کنند. دکتر گلدمن می‌گوید: «لیتیوم دارویی است که احتمالا به دفع زیاد ادرار و در نتیجه افزایش تشنگی منجر می‌شود. لیتیوم با گذشت زمان ممکن است در نهایت فعالیت هورمون ضد ادرار (ADH) در کلیه‌ها را مسدود کند. این همان چیزی است که به ادرار زیاد و تشنگی منجر می‌شود.»
تعدادی دیگر از داروها ازجمله داروهای ضدروان‌پریشی، ضدافسردگی‌ها، ضدتشنج‌ها، آنتی‌کولینرژیک‌ها و آگونیست‌های آلفا می‌توانند باعث خشکی دهان و در نتیجه تحریک تشنگی شوند.
اگر شروع به مصرف استروئیدها کرده‌اید (چه کوتاه‌مدت و چه بلندمدت)، ممکن است تشویق شوید که سطح قند خون خود را کنترل کنید یا با مصرف داروهای بیشتر برای دیابت با سطوح بالاتر قند خون سازگار شوید.
اگر در برنامه درمانی خود دارویی دارید که این عوارض را دارد، حتما با پزشک خود درباره رفع کم‌آبی مشورت کنید.
غذاهای شور
غذاهای شور یا خوش‌نمک ممکن است خوشمزه‌تر باشند، اما باعث می‌شوند که شما احساس تشنگی کنید.
دکتر گلدمن می‌گوید: «پس از خوردن غذاهای شور، نمک به جریان خون شما جذب می‌شود. سپس نمک مایع را از بافت‌های ما به سیستم گردش خون می‌کشد. این فشار بیش‌ازحد باعث تحریک گیرنده‌هایی می‌شود که وجود سدیم را در خون شما حس می‌کنند. کلیه‌های شما ادرار اضافی ایجاد می‌کنند تا سطح مایع و سدیم موجود در جریان خون را کاهش دهند. مایع از بافت‌های شما به جریان خون کشیده می‌شود تا با این وضعیت سازگار شود و سپس بافت‌ها و سلول‌های شما کم‌آب می‌شوند و ما باید تعادل مایعات را دوباره برقرار کنیم.»
مشکلات تیروئید
پرکاری تیروئید یا وضعیتی که تیروئید شما بیش‌فعال است، ممکن است باعث افزایش تعریق و تشنگی شود. اگر به‌طور مداوم احساس تشنگی می‌کنید که با نوشیدن آب رفع نمی‌شود، با پزشک خود تماس بگیرید.
تشنگی همیشه هم با بی‌آبی بدن مربوط نیست. درواقع ممکن است مغز شما با دریافت اطلاعات گمراه‌کننده فرمان اشتباه صادر کند؛ وضعیتی به نام پلی دیپسی روان‌زا (PPD) وجود دارد که به این معنا است که شما میل به نوشیدن دارید، اما لزوما دچار کم‌آبی نیستید.
این وضعیت اغلب در صورتی دیده می‌شود که شما با مشکلات زمینه‌ای سلامت روان مانند اسکیزوفرنی دست‌وپنجه نرم می‌کنید. شما ممکن است بیش‌ازحد بنوشید، بدون اینکه یکی از محرک‌های زمینه‌ای قبلی برای تشنگی وجود داشته باشد. به‌احتمال‌زیاد ممکن است خود فرد متوجه این موضوع نباشد. اگر در اطرافیان خود به‌ویژه سالمندان این وضعیت را مشاهده کردید، حتما «آب خوردن زیاد» را به پزشک اطلاع دهید.
