بدن انسان برای سوخت و ساز به چربی نیاز دارد، اما میزان چربی خون در بدن باید در حد نرمال باشد. بالا رفتن مقدار کلسترول و یا تری‌گلیسرید از حد طبیعی سبب تجمع چربی در دیواره رگها و ابتلا به بیماری چربی خون می‌شود. در این نوشتار شما را ۱۰ علامتی که به شما می‌گوید چربی خون دارید و با علائم چربی خون بالا، اندازه طبیعی چربی خون، درمان چربی خون و هر آنچه می‌خواهید درباره چربی خون بدانید، آشنا خواهیم کرد.
بدن انسان برای سوخت و ساز به چربی نیاز دارد، اما میزان چربی خون در بدن باید در حد نرمال باشد. بالا رفتن مقدار کلسترول و یا تری‌گلیسرید از حد طبیعی سبب تجمع چربی در دیواره رگها و ابتلا به بیماری چربی خون می‌شود. مصرف غذاهای فست‌فودی، غذاهای چرب و سرخ شده و ناسالم سبب افزایش چربی خون خواهد شد. در صورت ابتلا به چربی خون بالا شما مستعد بیماری‌های قلبی و عروقی نیز هستید.
انواع اصلی چربی‌های موجود در خون
انواع اصلی چربی‌های موجود در خون شامل تری‌گلیسرید و کلسترول است.
تری گلیسیرید
تری گلیسیرید چربی است که از طریق خوردن غذاهای مضر با کالری زیاد وارد بدن می‌شود. بدن مقدار اضافی کالری را تبدیل به تری گلیسیرید کرده و در سلول‌های چربی ذخیره می‌سازد. برخی از تری گلیسیریدها برای عملکرد برخی سلول‌ها ضروری هستند، اما تری گلیسیرید بیش از حد، ناسالم است.
عوامل افزایش دهنده تری گلیسیرید خون عبارتند از:
- چاقی و اضافه وزن
- عدم تحرک
- سیگار کشیدن
- مصرف الکل
- داشتن رژیم غذایی پرکربوهیدرات
- فرد دارای تری گلیسیرید بالا، LDL بالا و HDL پایینی دارد.
کلسترول
کلسترول نوعی از چربی است که در تمام سلول‌های بدن وجود دارد. این نوع چربی (کلسترول) در خون حل نمی‌شود و توسط لیپوپروتئین‌ها وارد سلول و از آن خارج می‌شود. لیپوپروتئین ازترکیب پروتئین و چربی به وجود آمده است و چربی را در خون حمل می‌کند.
دو نوع کلسترول در بدن ما وجود دارد:لیپوپروتئین با چگالی کم (LDL) و لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL).
کلسترول به دو طریق در بدن به وجود می‌آید: کلسترول توسط خود بدن ساخته می‌شود. بیشترین کلسترول توسط کبد و روزانه در حدود ۱۰۰۰ میلی گرم ساخته می‌شود.
خوردن مواد غذایی مانند: گوشت قرمز، مرغ، ماهی و لبنیات سبب می‌شود کلسترول وارد بدن شود. بیشترین مقدار کلسترول را زرده تخم مرغ و گوشت‌ها دارند و کمترین مقدار کلسترول را میوه‌ها، سبزیجات، روغن‌های گیاهی، غلات و آجیل دارا هستند.
اهمیت وجود کلسترول
کبد، نخاع و مغز برای عملکرد طبیعی خود به کلسترول نیاز دارند. برای ساخت و نگهداری سلول‌ها، برخی هورمون‌ها، ساخت ویتامین D و جذب ویتامین‌های محلول در چربی کلسترول نیاز است.
LDL
LDL یا کلسترول بد، هم توسط بدن ساخته شده و هم بدن این لیپوپرتئین را از طریق غذاهای غنی از کلسترول مانند گوشت قرمز و محصولات لبنی جذب می‌کند. این ذرات کلسترول با ترکیب با چربی‌ها و مواد دیگر خون و اتصال به دیواره رگها، سبب انسداد شریان‌ها می‌شوند. کلسترول بد با کاهش جریان خون فرد را دچار بیماری‌های قلبی، حمله قلبی یا سکته مغزی می‌سازد.
VLDL
VLDL دارای بالاترین میزان تری گلیسرید است و مانند LDL ذرات کلسترولی را بزرگ‌تر کرده و سبب می‌شود رگ‌های خونی تنگ و باریک شود. اگر دارای VLDL بالا هستید، باید درمان را آغاز کنید، زیرا VLDL حاوی مقادیر زیادی تری گلیسرید است.
HDL
HDL یا لیپوپروتئین با چگالی بالا که آن را با کلسترول خوب می‌شناسند، کلسترول مضر را به کبد بر می‌گرداند. این نوع کلسترول اثر محافظتی برای قلب دارد.
مقدار طبیعی چربی خون
مقدار مناسب تری گلیسیرید کمتر از ۱۵۰ میلی گرم در دسی لیتر است.
مقدار مناسب کلسترول کمتر از ۲۰۰ میلی گرم در دسی لیتر است.
علامت چربی خون در آزمایش
با یک آزمایش خون ساده شما می‌توانید مقدار لیپید خون (کلسترول و تری گلیسیرید) خود را اندازه گیری کنید. برای آزمایش سطح تری گلیسیرید و کلسترول، ۱۲ ساعت پیش از آزمایش خون چیزی به‌جز آب آشامیدنی نخورید.
چربی‌های خون (کلسترول و تری گلیسیرید) در واحدهایی به نام میلی مول در هر لیتر خون T. اندازه‌گیری می‌شود. هدف کلی این است که:
کل سطح کلسترول زیر ۵mmol / L.
سطح LDL زیر ۳mol / L.
سطح HDL بالاتر از ۱mmol / L.
سطح تری گلیسیرید زیر ۲mmol / l.
اگر دچار حمله قلبی شده‌اید هر سال میزان چربی خون خود را اندازه بگیرید. در صورتی که کلسترول شما بیش از ۵mmol / L. است و دچار آنژین صدری یا حمله قلبی شده‌اید، داروهای کاهش کلسترول معمولا استاتین (به عنوان مثال سیمواستاتین، آتوواستاتین) مصرف کنید.
اگر چربی خون شما، ۲۴۰ میلی گرم در دسی لیتر است دارای چربی خون بالا هستید پس سطح چربی خون خود را به حد طبیعی برسانید.
علایم افزایش چربی خون
افراد مبتلا به چربی خون علائم زیر را دارند، این علائم عبارتند از:
- احساس سنگینی، خستگی یا کوفتگی در بدن.
- خواب آلودگی.
- سوزش و احساس افزایش حرارت بدن و کف پا
- دردهای ناحیه ساق و کف پا
- سردرد و سنگینی سر
- خشکی و تلخی دهان.
- سرگیجه و وزوزگوش.
- سرگیجه و سنگینی سر، خواب آلودگی، تپش قلب بعد از مصرف غذاهای چرب و تسکین این علایم با خوردن آبغوره، آبلیمو یا سرکه.
- افزایش تعریق بدن.
- ورم و پف کردن صورت.
عوامل اثرگذار بر غلظت کلسترول خون
- مصرف مواد غذایی چرب
- مصرف مواد غذایی با کالری بالا و به مقدار زیاد
- کم بودن فعالیت بدنی
- در وضعیت غلظت کلسترول خون وراثت و ژن‌ها هم نقش مهمی دارند.
- سن و جنس
- میزان افزایش غلظت کلسترول خون از ۲۰ سالگی شروع می‌شود و میزان کلسترول در زنان قبل از یائسگی کمتر از مردان است.
افزایش چربی خون و ارتباط با بیماری‌ها
- افزایش چربی خون، احتمال ابتلا به بیماری‌های قلبی را افزایش می‌دهد، زیرا زمان افزایش کلسترول خون چربی در سطح رگ رسوب می‌کند و رسوب چربی موجب تنگ شدن عروق و به دنبال آن کاهش خون رسانی می‌شود بنابراین قلب نمی‌تواند خون غنی از اکسیژن به اندازه کافی دریافت کند، بنابراین فرد مبتلا به بیماری‌های قلبی خواهد شد.
- همچنین کاهش خون رسانی به اندام‌ها به خصوص مغز عملکرد طبیعی آن را مختل کرده و فرد را دچار سکته مغزی می‌کند.
افزایش چربی خون همراه با بیماری‌هایی مانند کم کاری تیروئید، برخی بیماری‌های کبدی و کلیوی، بیماری‌های قند (دیابت)، نارسایی مزمن کلیه، چاقی، بعضی از عفونت‌ها، اعتیاد به الکل، ایدز نیز دیده می‌شود.
راهکارهای افزایش کلسترول خوب
- ورزش کردن:انجام ورزش منظم و روزانه به خصوص ورزش‌های هوازی مانند دو به افزایش کلسترول خوب کمک می‌کند و شما با انجام این ورزش‌ها می‌توانید در هفته هزار و ۲۰۰ کالری بسوزانید.
- کاهش وزن:اگر وزن بالایی دارید، می‌توانید وزن خود را کاهش دهید تا مقدار HDL افزایش یابد. کاهش هر نیم کیلوگرم وزن بدن (چربی اضافی)، سبب افزایش یک درصد مقدار ال دی ال می‌شود.
- ورزش کردن قبل از خوردن غذای پرچرب: قبل از مصرف غذاهای چرب ورزش کنید تا بتوانید سطح HDL را افزایش دهید.
- نکشیدن سیگار:برای افزایش ۷ واحد مقدار HDL، سیگار را یک هفته ترک کنید.
- پرهیز از مصرف غذاهای افزایش دهنده قند خون:مصرف زیاد شکر، آرد، سیب زمینی و برنج سفید سبب افزایش قند خون و باعث کاهش HDL خون می‌شوند.
راهکارهایی برای کاهش مقدار LDL
- دوری از مصرف زیاد چربی‌ها و کلسترول
- پرهیز از خوردن غذای زیاد و پرکالری.
- تحرک و فعالیت بدنی
- ثابت نگه داشتن وزن
راهکارهایی برای کاهش تری‌گلیسیرید
- انجام ورزش منظم و روزانه
- داشتن رژیم غذایی کم چربی
- استفاده از لبنیات کم‌چرب
- مصرف نکردن چربی‌های گوشت و پوست مرغ
- مصرف روغن‌های گیاهی از قبیل: کانولا، ذرت و زیتون به جای روغن حیوانی
- مصرف غذاهای پرفیبر
- پرهیز از مصرف شیرینی و نوشیدنی‌های شیرین
- دوری از نوشیدن الکل
- آهسته خوردن غذا و خوب جویدن
- متعادل نگه داشتن وزن
- ورزش
رژیم غذایی کاهش چربی خون
- برای کاهش چربی خون به جای مواد سرخ کردنی مواد غذایی بخارپز یا کبابی استفاده کنید.
- از مصرف سیرابی، جگر، زرده تخم مرغ، چیپس، پفک، روغن جامد، بستنی، شیرینی و قند زیاد دوری کنید.
- شیر کم چرب مصرف کنید.
- به جای گوشت قرمز و پرچرب از گوشت‌های سفید مانند مرغ و ماهی استفاده شود.
- سیر خام و سبزیجاتی مانند کاهو و میوه‌هایی مانند گلابی، پرتقال، گریپ فروت و سیب مصرف کنید.
- مواد غذایی گیاهی مانند حبوبات، غلات، کدو، شوید مصرف کنید.
- از گیاهان دارویی مانند سیاه دانه، آویشن، سویا، گشنیز، سبزیجاتی مانند شوید، دم کرده لیمو عمانی و پودر زنجبیل استفاده کنید.
منبع صدا وسیما
