تیره گیاهی: نعنا
مشخصات ظاهری گیاه:
گیاهی ا ست پر شاخه و دارای ساقه های چوبی که به حالت وحشی و به صورت بوته هایی پرپشت می روید. ریشه چوبی و منشعب آن که ظاهری ناهموار دارد به سهولت در زمین های سخت، درون تخته سنگها نفوذ می کند و گیاه را که ساقه های متعددش حالت فشرده به هم دارند به خوبی ثابت نگه می دارد. ساقه های منشعب این گیاه، پو شیده از کرک و برگ های کوچک ، باریک و کشیده آن دارای ظاهری لوزی شکل و وضع متقابل برروی ساقه است. رنگ برگ های آن خاکستری روشن است و در آن غده های فراوان اسانس دیده می شود.
دمبرگ بسیارکوتاهی نیز پهنک برگ آنرا به ساقه ارتباط می دهد ظاهر کلی پهنک برگ این گیاه که عموماً کنار برگ شته دارد بهترین و سیله تشخیص آن از گونه های مجاور ا ست. گل های آن کوچک، متعدد، معطر، به رنگ سفید یا گلی و مجتمع به صورت د سته هایی در ق سمت های انتهایی ساقه ها می باشند.
رویشگاه:
آویشن باغی اختصاص به نواحی غربی منطقه مدیترانه، شمال افریقا و بخش هایی از آسیا دارد. امروزه به طور وسیعی در نقاط مختلف کشت می شود. آویشن شیرازی در آسیای غربی (شامل ایران، عراق، سوریه و ترکیه) و همچنین در ارمنستان و آذربایجان بصورت کاشته شده دیده میشود.
بخش مورد استفاده:
قسمت های هوایی تازه گیاه
مهمترین ترکیبات:
آویشن باغی:
ترکیبات موجود در اسانس (شامل تیمول، پارا سایمن، کارواکرول، گاماترپینن، برنئول و لینالول)، مشتقات کافئیک اسید (رزمارینیک اسید)، فلاونوئید ها (شامل لوتئولین، آپی ژنین، نارینجنین)، تری ترپن ها (شامل اورسولیک اسید و اولئانولیک اسید.
آویشن:
ترکیبات اسانس (شامل کارواکرول، گاما ترپینن، پارا سایمن و تیمول) شباهت زیادی به ترکیبات اصلی اسانس آویشن باغی دارد.با این حال در برخی موارد پولگون نیز در ترکیبات اسانس گزارش شده است.کار بیشتری بر روی سایر ترکیبات صورت
نگرفته است.
فارماکولوژی:
ترکیبات فنولی (شامل تیمول و کارواکرول) آن ها اثر ضد سرفه و ضد اسپاسم دارند. اثر ضد اسپاسم از پلی متوکسی فلاون های موجود در گیاه نیز ملاحظه شده است. فلاونوئید های موجود در آویشن باغی آنتاگونیست کلسیم و عوامل انقباضی عضله (مثل استیلکولین) هستند. ترکیبات اسانس این گیاه سبب افزایش حرکت مژک های مخاطی می شود و ترشح موکوس در مجاری تنفسی راتسهیل می کند. اسانس (شامل تیمول) فعالیت ضد قارچ و ضد باکتری نیزدارد.
موارد مصرف:
کاربرد تایید شده آویشن باغی:
سرفه، برونشیت.مصارف گیاه آویشن و آویشن شیرازی به دلیل کم بودنمطالعات بر روی آن ها تایید نشده است. با این حال با توجه به شباهت ترکیبات موجود به نظر می رسد تقریباً معادل آویشن باغی باشند.
کاربرد غیر رسمی:
آویشن باغی به صورت خوراکی برای نزله قسمت های فوقانی دستگاه تنفس، مشکلات سوء هاضمه،آسم، التهاب حنجره، التهاب معده مزمن و سیاه سرفه به کار می رود. اثر قاعده آور، آرامبخش، ضد باکتری، ضد تب، کنترل عادت ماهیانه و کرامپ های همراه آن و در درمان التهاب پوست نیز دارد. به صورت موضعی نیز به صورت دهان شویه و غرغره برای التهابات دهان و حلق، خارش های شدید و ضایعات پوستی مصرف می شود. همچنین به صورت موضعی برای التهاب لوزه و زخم های دیر بهبود یابنده کاربرد دارد. دو گونه بومی ایران بنامهای آویشن و آویشن شیرازی موارد استفاده ای مشابه با آویشن باغی دارند.
کاربرد در طب سنتی:
صعتر طبیعتی گرم و خشک دارد.
مفتح سده ها،مقطع، مجفف،محلل بادها و بلغم ها،منضج اخلاط غلیظ و لزج و ملطف غذاها و اخلاط غلیظ، افزایش دهنده میل جنسی، اشتها آور،مسهل سودا، بلغم و اخلاط غلیظ، مقوی چشم، ذهن و معده، پاک کننده ریه، معده، کبد و روده ها از رطوبات و بلغم،مانع صعود بخارها به مغز، مدر ادرارو حیض،هضم کننده غذا. نفخ و صدای شکم را از بین می برد. برای درمان بیماریهای با منشأ سردی مناسب است. با عسل جهت بیماریهای ریه و سرفه کاربرد دارد. خوردن آن برای سوء هاضمه، تهوع، سردی معده و کبد، درد معده ناشی از سردی و نفخ، قولنج و کشتن کرمهای گوارشی مفید است.
آویشن شیرازی:
ترکیبات موجود در اسانس (به طور عمده شامل تیمول و کارواکرول) شناسایی شده اند. کار بیشتری بر روی سایر ترکیبات صورت نگرفته است.
نحوه، مقدار و مدت مصرف:
نحوه آماده سازی برای مصرف(آویشن باغی):
برای تهیه چای، یک و نیم تا دو گرم گیاه را در آب جوش برای ۱۰دقیقه قرار می دهیم و پس از صاف کردن مصرف می نماییم. برای تهیه دم کرده یک تا دو گرم گیاه را به ۵۰۰ سی سی آب می افزائیم.
مصرف در بارداری:
در بارداری نباید مصرف شوند.
مصرف در شیر دهی:
در شیر دهی نباید مصرف شوند.
عوارض ناخواسته:
مصرف زیاد این دارو دلیل بی خطری کامل آن نیست. با اینکه در دوزهای درمانی اثرات خطرناک و یا عوارض جانبی از آن دیده نشده است و احتمال آلرژی به دارو کم است،التهاب پوست در اثر تماس آویشن گزارش شده است. همچنین بیماران با حساسیت شناخته شده به گیاهان خانواده نعنا قبل از مصرف با پزشک خود مشورت نمایند. بیماران دارای حساسیت به گرده درخت توس یا کرفس ممکن است به آویشن نیز حساسیت داشته باشند. در صورتی که بیمار دچار ضایعات پوستی وسیع، بیماری های پوستی حاد، تب حاد یا بیماری های عفونی، نارسایی قلبی یا هایپرتونی باشد از حمام تمام بدن با آن خودداری شود (اطلاعات در مورد آویشن باغی می باشد.
موارد منع مصرف:
بارداری و شیردهی
منبع: وزارت بهداشت
