عوارض و نشانه‌های جسمی و احساسی در روزهای قبل از شروع عادت ماهانه یا قاعدگی (menstruation) به «سندرم پیش از قاعدگی» (پی‌ام‌اس) معروف است. این نشانه‌های پیش از شروع عادت ماهانه می‌تواند شامل عوارضی همچون افزایش وزن، اسهال و تحریک‌پذیری و گرفتگی عضلات باشد.
اغلب افرادی که عادت ماهانه دارند، حدود یک بار در ماه با این وضعیت مواجه می‌شوند. فاصله دورههای عادت ماهانه ۲۸ روز است و چرخه طبیعی ممکن است از ۲۱ تا ۳۵ روز متغیر باشد.
وری‌ول‌هلت، در گزارشی به عادت ماهانه و نشانه‌های آن اشاره کرده است.
هر دوره عادت ماهانه چهار مرحله دارد که عبارتند از: قاعدگی، مرحله فولیکولار، تخمک‌گذاری و مرحله لوتئال. مرحله لوتئال، یک تا دو هفته قبل از شروع عادت ماهانه است که طی آن رحم با ضخیم شدن پوشش داخلی آن، آماده بارداری می‌شود.
عادت ماهانه چگونه از راه می‌رسد؟
نشانه‌های پی‌ام‌اس در افرادی که عادت ماهانه دارند، متفاوت است و می‌تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد. عوارض پی‌ام‌اس در اکثر افراد در اواخر دهه ۳۰ و ۴۰ زندگی و با نزدیک شدن به دوره یائسگی، بدتر می‌شود.
گرفتگی
یکی از شایع‌ترین نشانه‌های آغاز شدن عادت ماهانه، گرفتگی عضلات پایین شکم است. در این مرحله، رحم برای ریزش پوشش داخلی‌اش آماده می‌شود و در نتیجه، انقباضات عضلانی ایجاد می‌کند که به انقباض لگن شباهت دارد و ممکن است نفخ و گاز هم احساس شود.
مشکلات گوارشی
تغییرات هورمونی که در روزها و هفته‌های قبل از آغاز عادت ماهانه رخ می‌دهد، می‌تواند مشکلات گوارشی پدید آورد. بر همین اساس، ممکن است به یبوست یا اسهال و تغییراتی در اشتها، یا هوس‌های غذایی دچار شوید.
دردها و ناراحتی‌ها
بدن در این دوره موادی موسوم به «پروستاگلاندین» آزاد می‌کند. آزاد شدن این مواد شیمیایی درست پیش از شروع عادت ماهانه، ماهیچه‌های صاف را تحریک می‌کند و موجب انقباض آن‌ها می‌شود.
پروستاگلاندین‌ها عامل انقباض رحم در طول دوره عادت ماهانه‌اند. این مواد همچنین موجب بروز سردرد، کمردرد و حساس شدن پستان‌ها می‌شوند.
تغییرات خلق‌وخو
افراد معمولا قبل از شروع عادت ماهانه با تغییرات خلق‌وخو مواجه می‌شوند که به دلیل پایین آمدن سطح استروژن و پروژسترون است. افراد ممکن است قبل از آغاز عادت ماهانه به تحریک‌پذیری، اضطراب و افسردگی، و در مواردی نیز حتی با مشکل تمرکز یا به‌خاطرسپردن جزئیات دچار شوند.
خستگی
احساس خستگی قبل از شروع عادت ماهانه طبیعی است. افراد ممکن است در هفته‌های قبل از عادت ماهانه به خواب‌آلودگی در طول روز یا مشکل خوابیدن در طول شب دچار شوند.
افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن، پیش از شروع عادت ماهانه با افزایش نشانه‌ها و عوارض آن بیماری‌های احتمالی مواجه می‌شوند. پی‌ام‌اس می‌تواند عوارض بیماری‌های مزمنی مانند افسردگی، اضطراب، سندرم روده تحریک‌پذیر، سندرم خستگی مزمن، سندرم درد مثانه، آسم، آلرژی و میگرن را بدتر کند.
عقب افتادن عادت ماهانه
طبق تحقیقات، حدود سه تا ۳۵ درصد افرادی که عادت ماهانه دارند، با دورههای نامنظم آن مواجه می‌شوند. بی‌نظمی در چرخه عادت ماهانه، به احتمال زیاد در دوران شروع آن و نیز در سال‌های نزدیک به دوران موسوم به یائسگی بیشتر دیده می‌شود.
در افراد مبتلا به نارسایی‌های مانند استرس، چاقی، کنترل هورمونی بارداری، وزن کم، سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS)، اختلال عملکرد تیروئید و دیابت، تاخیر در عادت ماهانه شایع است.
اختلال نارسایی پیش از عادت ماهانه
«اختلال نارسایی پیش از قاعدگی» یا «پی‌ام‌دی‌دی» (PMDD) وضعیتی مشابه پی‌ام‌اس، اما بسیار شدیدتر است و نشانه‌های آن عبارتند از تحریک‌پذیری یا خشمی که کنترل‌ناپذیر به نظر می‌رسد، اندوه، یاس و فکر آسیب‌زدن به خود، اضطراب یا وحشت، گریستن یا حس گریه در اغلب اوقات، خستگی در طول روز و مشکل خوابیدن در طول شب، دچار شدن به هوس‌های غذایی یا پرخوری، دردهای شدید قاعدگی، نفخ، سردرد و درد پستان.
نشانه‌های پی‌ام‌دی‌دی معمولا یک یا دو هفته پیش از آغاز عادت ماهانه رخ می‌دهد و چند روز پس از پایان آن هم برطرف می‌شود.
چطور پیش از آغاز عادت ماهانه نشانه‌های آن را مدیریت کنیم؟
نشانه‌های مربوط به عادت ماهانه می‌تواند ناخوشایند باشد، اما با تغییر شیوه زندگی و درمان‌های موجود می‌توان از این ناراحتی کاست و بر انرژی افزود.
از جمله تغییرات مفید در شیوه زندگی، می‌توان به فعالیت بدنی، برنامه غذایی سالم، بهداشت خواب، مدیریت استرس، و اجتناب از مصرف دخانیات اشاره کرد.
برای گرفتگی‌های عضلانی ناشی از عادت ماهانه، می‌توان از داروهای غیرتجویزی مانند ادویل (ایبوپروفن)، الو (Aleve) یا ناپروکسن (naproxen) و آسپرین بهره گرفت.
اگر نشانه‌ها آنقدر شدید باشد که روی توانایی عملکرد یا لذت‌بردن از زندگی تاثیر بگذارد، باید فورا به متخصص مراقبت‌های بهداشتی یا پزشک رجوع شود.
